Stary Korczyn
50°17′37″N 20°45′32″E/50,293611 20,758889| wieś | |
 Kościół pw. św. Mikołaja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
28-136[4] |
| Tablice rejestracyjne |
TBU |
| SIMC |
0256308[5] |
Położenie na mapie gminy Nowy Korczyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu buskiego  | |
| 50°17′37″N 20°45′32″E/50,293611 20,758889[1]
| |
Stary Korczyn – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Nowy Korczyn[5][6].
Dzisiejszy Stary Korczyn składał się dawniej z trzech wsi: Korczyn Stary, Korczyn Poduchowny i Winiary Górne[7]. Korczyn Poduchowny przez pewien czas (lata 40. i 50.) stanowił odrębną gromadę w gminie Opatowiec[8][9].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest na Ponidziu, w Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym, na prawym brzegu rzeki Nidy, ok. 3 km na zachód od Nowego Korczyna.
Na nadnidziańskich łąkach w okolicach Starego Korczyna występuje zimowit jesienny, rzadka roślina chroniona, która kwitnie późną jesienią.
Przez wieś przechodzi 
zielony szlak turystyczny z Wiślicy do Grochowisk.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o Korczynie pochodzą z XII wieku. W 1145 r. komes Wszebor nadał wieś klasztorowi w Trzemesznie. Jednak miejscowa parafia jest starsza i prawdopodobnie istniała już w drugiej połowie XI wieku. W XIII wieku na terenie osady znajdował się dwór książęcy. Korczyn miał charakter osady miejskiej, o czym świadczy rzadko spotykany i zachowany do dzisiaj wrzecionowaty układ ulic[10]. W 1226 r. urodził się tu książę Bolesław Wstydliwy[10], założyciel sąsiedniego Nowego Miasta Korczyna. Po lokacji w 1258 r. Nowego Miasta, Stary Korczyn stracił swoje znaczenie.
W XIV wieku pozostawał jeszcze siedzibą dekanatu. Prestiż parafii spowodował, że Kazimierz III Wielki ufundował tu nowy, murowany kościół, którego budowę ukończono w XV wieku. Jan Długosz wspomina o Starym Korczynie jako wsi królewskiej.
Według spisu z 1827 r. było tu 47 domów i 231 mieszkańców. Znajdowała się tu szkoła gminna oraz przytułek dla starców.
Urodzeni w Starym Korczynie[edytuj | edytuj kod]
Bolesław V Wstydliwy, 21 czerwca 1226 (zm. 1279) – książę krakowski i sandomierski, ostatni przedstawiciel małopolskiej linii Piastów.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół pw. św. Mikołaja z połowy XIV w., przebudowany w XIX w. Uszkodzony w czasie I wojny światowej, a następnie odrestaurowany (powstało m.in. nowe sklepienie kościoła). Świątynia składa się z dwóch części: starszej, gotyckiej w skład której wchodzi prezbiterium z XIV w., nawa i zakrystia z XV w. oraz z części neogotyckiej z drugiej połowy XIX w. Na południowej ścianie kościoła, pomiędzy nawą a prezbiterium znajduje się wieżyczka z XIV w., z otworami strzelniczymi i śladami po dawnym zegarze słonecznym. Jednym z elementów wyposażenia kościoła jest późnogotycki krucyfiks z ok. 1500 r. Na zewnętrznej ścianie zakrystii wmurowana jest płyta z nazwiskiem Jakuba z Ujścia, kanonika krakowskiego i profesora Akademii Krakowskiej. Wewnątrz kościoła znajduje się marmurowe epitafium innego profesora Akademii, Jana Józefa Rygalskiego. Ich obecność wiąże się z przysługującym senatowi Akademii przez dwa wieki, nadanym przez króla Zygmunta Augusta, prawem obsady tutejszego probostwa[10]. W kruchcie za zakrystią kościoła znajduje się także renesansowe epitafium Antoniego Skorczyckiego, z popiersiem zmarłego. W dolną część ołtarza wmurowana jest płyta nagrobna Elżbiety ze Zborowskich Dudyczowej. Obok świątyni usytuowana jest ceglana dzwonnica. Budynek kościoła oraz dzwonnica wpisane są do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.57/1-2 z 21.01.1933 (wypis z księgi orzeczeń), z 11.02.1967 i z 18.03.1999)[11].
- Kapliczka z 1666 r.
- Figura przydrożna z 1873 r.
- Cmentarz parafialny z połowy XIX w. (nr rej.: A.58 z 23.12.1992)[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129862
- ↑ Wieś Stary Korczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-02-19], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1203 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 27, poz. 182.
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
- ↑ a b c Janusz Kędracki: Odkrywamy Świętokrzyskie – Stary Korczyn. Gazeta.pl. [dostęp 2009-03-08].
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 3 [dostęp 2015-10-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Jurecki, Grzegorz Matyja, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Kraków: Bezdroża, 2004, ISBN 83-89676-16-8, OCLC 830623047.
- Maria i Przemysław Plichowie, Ponidzie. Szlaki turystyczne, Warszawa 1985
- Stary Korczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 396.
- Siedziba gminy: Nowy Korczyn
